Steven Gerrard và Frank Lampard: Siêu sao cầu thủ, học việc trên ghế huấn luyện

Từng khởi đầu ấn tượng trong sự nghiệp HLV, nhưng cả Gerrard và Lampard đều nhận ra rằng nghiệp huấn luyện hóa ra không đơn giản như họ nghĩ.

Gerrard đã khởi đầu sự nghiệp HLV trưởng bằng 12 trận bất bại cùng Rangers – đội bóng từng rớt xuống tận hạng 3 vì lý do tài chính. Sau hai mùa liên tiếp về nhì, anh đưa Rangers vô địch Ngoại hạng Scotland 2020-21, chấm dứt 1 thập kỷ trắng tay. Lampard cũng từng gây ấn tượng mạnh cùng Chelsea khi giúp họ xếp thứ 4 ở mùa 2019-20.

Cả hai siêu-sao-bóng đá-trở-thành-HLV ấy đều khởi đầu lộ trình huấn luyện rất lạc quan. Nhưng vài năm sau, cả hai đều đang thất nghiệp. Lampard bị xem là một trong những HLV tệ nhất trong lịch sử Ngoại hạng Anh. Trong khi đó, Gerrard bị xem là nguyên nhân khiến cho Aston Villa không thể lọt vào Top 4, dù hồi sinh mãnh liệt khi được Unai Emery tiếp quản.

"Virus" thất bại

Mùa giải 2019-20 ấy, Chelsea bị FIFA cấm chuyển nhượng hai kỳ do những sai phạm trong tuyển dụng cầu thủ trẻ. Maurizio Sarri ra đi chỉ sau một mùa, và Lampard, người đã khởi nghiệp HLV không đến nỗi nào cùng Derby County (thua Aston Villa ở chung kết play-off thăng hạng), được chọn. Trong bối cảnh Chelsea vừa bán ngôi sao lớn nhất là Eden Hazard sang Real Madrid, mà không được phép tăng cường lực lượng, Lampard vẫn dẫn dắt các học trò trẻ trung cán đích thứ 4, bằng điểm đội thứ ba MU, và lọt vào chung kết Cúp FA.

Ở mùa giải thứ hai cùng Chelsea, Lampard bị sa thải giữa chừng, khi đội bóng đang xếp thứ 9 trên bảng xếp hạng dù đứng thứ 3 giải Ngoại hạng về chỉ số bàn thắng kỳ vọng (xG). Đó dường như là ví dụ điển hình cho một HLV đã phải trả giá vì khả năng dứt điểm của đội không như mong muốn của ông. Nhưng rồi Thomas Tuchel tiếp quản, Chelsea là đội giành nhiều điểm thứ hai ở mùa giải ấy, và đặc biệt, họ vô địch Champions League. Chỉ số xG không tính 11m của họ tăng từ 0,48 dưới thời Lampard lên 0,98 dưới thời Tuchel.

Đó là bằng chứng không thể chối cãi rằng Lampard – một chân sút thiện xạ khi là cầu thủ - chỉ khiến khả năng dứt điểm của các học trò tệ hơn. Hoặc đơn giản hơn, ông chỉ là một HLV trung bình còn người kế nhiệm là một trong những chiến lược gia hay nhất thế giới. Khi Lampard bị Everton sa thải hôm 23/1, CLB này xếp áp chót với 15 điểm/21 vòng. Sport Index dự đoán The Toffees sẽ kết thúc mùa giải với 32 điểm. Sean Dyche tiếp quản và Everton kết thúc mùa với 36 điểm.

Thật kỳ lạ khi Lampard được bổ nhiệm làm HLV tạm quyền ở Chelsea sau khi Graham Potter bị sa thải. Trước đó, Chelsea được dự đoán kết thúc mùa giải với 53 điểm. "Nhờ" Lampard, họ khép lại mùa giải với… 44 điểm. Tính cả mùa trước, Lampard dẫn dắt 29 trận ở 2 CLB khác nhau. Cả hai đội đều không xuống hạng, nhưng tổng số điểm Lampard mang về chỉ là 26 điểm, cao hơn mỗi Southampton (25).

Gerrard quá kém so với Emery

Gerrard được Aston Villa đưa về hồi tháng 11/2021, và ra đi sau gần một năm. Khi anh bị sa thải, Sport Index dự đoán Villa sẽ kết thúc mùa với 41 điểm. Kết quả: Sau khi chọn Unai Emery thay thế, Aston Villa kết thúc mùa giải với 61 điểm, giành vé dự Cúp châu Âu. Nhiều người bảo rằng nếu không có khởi đầu "báo hại" dưới thời Gerrard thì đội chủ sân Villa Park thậm chí còn có thể dự Champions League.

Để minh chứng thêm cho khác biệt cực lớn giữa Gerrard và Emery, hãy tìm hiểu về một chỉ số khác. Giả sử điểm số CLB giành được chia đều cho 11 vị trí chính thức, chẳng hạn như mỗi cầu thủ Man City đạt 8,1 điểm (89/11), còn cầu thủ đội đội bét bảng Southampton là 2,3 (25/11). Như vậy, cách biệt về "giá trị" giữa cầu thủ Man City và cầu thủ Southampton là gần 6 điểm. Về chỉ số này, cầu thủ do Gerrard dẫn dắt chỉ có điểm là 2,8, song cầu thủ do Emery huấn luyện thì lên tới 6,5 điểm.

Đội bóng của Lampard thi đấu tệ đến mức ai cũng có thể nhận ra điều đó. Anh thậm chí trở thành một ví dụ điển hình về sự vô lý trong hệ thống quản lý: Một cựu cầu thủ nổi tiếng nhưng kém năng lực dẫn dắt mà vẫn giữ ghế dù có vô vàn bằng chứng cho thấy anh không hề xứng đáng. Gerrard là một minh chứng tương tự Lampard, nhưng vấn đề của anh ít nghiêm trọng hơn.

Khác với Lampard, người đã được (bị) giao một trong những công việc khó khăn nhất trong thế giới bóng đá, sau một mùa giải tạm ổn ở đội xếp thứ 6 League Championship, Gerrard bắt đầu từ học viện Liverpool, sau đó chuyển đến Rangers và sau đó là Aston Villa. Tại đó, anh đã phải chứng tỏ bản thân, và vì vậy, theo logic, anh có khả năng thành công hơn trong sự nghiệp HLV so với Lampard. Nhưng kết cục thì cũng không khác mấy.

Thay lời kết

Cuộc khảo sát năm 2014 về vai trò của HLV trong tạp chí Quản lý Thể thao nhận định: "HLV được xem là một nghề nghiệp mà kinh nghiệm chơi bóng không phải là bảo chứng cho thành công, dù rằng vẫn có một số logic về vị trí thi đấu khi còn là cầu thủ cho đến khi trở thành HLV. Có nhiều danh thủ không sẵn sàng cho sự tiến hóa thành một HLV giỏi".

Tất nhiên, bóng đá vẫn có những cựu danh thủ thành công trên băng ghế huấn luyện gần như ngay lập tức, như Pep Guardiola, Zinedine Zidane và ở mức độ thấp hơn, Xavi và Mikel Arteta, nhưng có một điều không thể phủ nhận, sự nổi tiếng khi thi đấu không thể là bảo chứng cho thành công lúc theo nghiệp HLV.

Tuấn Cương