Chuyện chép ở Balaklava - căn cứ bí mật bên biển Đen

Trong cuộc đối đầu đó, vùng Địa Trung Hải, khu vực giáp ranh giữa hai khối có một vị trí chiến lược cực kỳ quan trọng. Thời kỳ đó, Hạm đội 6 của Mỹ có khoảng 50 tàu chiến và hàng trăm máy bay. Tính chung, lực lượng  hải quân NATO bao gồm 500 tàu, 850 máy bay các loại.

Liên  Xô cũng triển khai lực lượng của mình và Hạm đội Biển Đen ra đời. Các hệ thống phòng thủ được tăng cường. Balaklava là một trong những căn cứ như vậy.

Gần nửa thế kỷ sau, từ 7/2002, Balaklava mới hết tính chất bí mật của nó, trở thành một chi nhánh của Bảo tàng Quân sự Ukraine và mở của cho người dân cùng khách du lịch từ các nơi đến tham quan.

Tình yêu dành cho Việt Nam từ Hắc Hải

Chúng tôi đến thăm Balaklava vào một buổi sáng. Từ thành phố Sevastophol, xe chạy khoảng nửa tiếng đồng hồ. Biển Đen thấp thoáng cạnh bên, xen giữa những vùng đồi là những khu nhà, các rừng cây. Các biển báo đề chỉ rõ đường đến điểm du lịch hấp dẫn này.

Nguyễn Tấn, một người Việt ở Ukraine gần 30 năm, cho biết: "Trước đây các biển chỉ dẫn đều không có tên Balaklava. Xe đi vào vùng này đều qua các trạm kiểm soát quân sự. Người nước ngoài hoàn toàn không được phép đến đây!".

Vượt qua một quả đồi, xe dừng trên một dốc cao.Quang cảnh Balaklava hiện ra trước mắt chúng tôi. Núi Tvaroc nằm liền bên một vịnh nhỏ, nơi những chiếc du thuyền thể  thao đang neo đậu. Các khu nhà ôm theo sườn đồi xuống sát mép nước. Một thị trấn nhỏ xinh mang dáng vẻ rất thanh bình, ngược lại với hình ảnh của quá khứ. Nhiều chiếc xe chở khách du lịch đậu theo hàng ngay trước cây cầu dẫn vào khu căn cứ. Cây cầu lớn, nặng 250 tấn này có thể nâng hạ được như trước đây, khi các tàu ngầm từ biển vào vịnh, qua kênh dẫn này để vào trong lòng núi.

Liền bên cầu là cửa hầm rộng, nơi có các bản đồ lớn giới thiệu về căn cứ tàu ngầm bí mật trên biển Đen một thời. Khách du lịch có thể đi bộ vào lòng núi, hoặc theo xuồng máy vào bên trong tham quan.

Chúng tôi xuống xuồng máy của một đội vợ chồng già người Nga đậu ngay bên cầu. Ông là Mikhain Ocsanchuck cùng vợ, bà Osanchukova, làm nghề hướng dẫn du lịch đã nhiều năm ở đây. Cả hai ông bà đều vui mừng đón các vị khách từ Việt Nam tới.

Ông nói: "Chúng ta là những người bạn. Tôi có người anh em đã sang giúp Việt Nam xây dựng các công trình quân sự thời chống Mỹ… Đối với thế hệ chúng tôi, Việt Nam là một đất nước rất gần gũi, gắn bó!".

Chúng tôi  theo vợ chồng người thuỷ thủ già ấy đi vào lòng núi. Thuyền máy rẽ nước. Vòm núi cao rộng. Một không khí âm u tĩnh mịch vẫn còn bao phủ nơi đây. Các đường hầm lớn được xẻ ngang, tạo thành các nhánh dẫn tới các khu riêng biệt.

Trong những năm tháng trước đây, tại lòng núi này đã từng có hàng trăm con người làm việc thầm lặng, cách biệt với bên ngoài. Những vũ khí tối tân nhất cùng các con tàu ngầm từng trú ngụ ở đây. Bây giờ, mọi thứ đều yên ắng. Người ta đã tạo ra một con kênh đủ cho tàu ngầm loại trung và nhỏ đi vào từ phía biển. Vào sâu bên trong, ngay bên phải là ụ tàu bằng bê tông dài theo lòng núi. Rồi các nhánh hầm cứ lan toả dẫn đến các khu vực khác. Theo ông Ocsanchuck, trong quá trình xây dựng căn cứ này, 200 ngàn mét khối đá được bốc đi làm kênh dẫn tàu. Kênh dẫn dài 608m, sâu 8m, chiều ngang từ 10 đến 24m. Cửa vào kênh ở phía Bắc nặng 120 tấn, cửa ra ở phía Nam nặng 150 tấn. Người ta đã tạo ra những hệ thống thuỷ lực để vận hành các thiết bị này. Kho vũ khí có các đường ray riêng để đưa ngư lôi, mìn xuống tàu. Có một khu riêng cung cấp và bảo quản vũ khí hạt nhân cho các hạm  tàu. Những cánh cửa nối các khu vực nặng hàng chục tấn, dày từ 0,6 đến 3m, chịu được sức ép cực lớn. Nhiệt độ ở các khu vực này được duy trì trong khoảng 10-15 độ. Độ ẩm không quá 50-60%.

Sau khi tách ra khỏi Liên Xô, hải quân Ukraine phát triển tàu ngầm diezel thế hệ mới với kích cỡ lớn hơn nên không dùng căn cứ này. Các thiết bị chính đã được tháo dỡ và chuyển đi.

Những con người gắn bó cùng lịch sử

Ocsanchuck cùng vợ ông, một người  phụ nữ bé nhỏ và nhiệt tình, đưa chúng tôi đến các nơi trong khu căn cứ. Đường đi có những lúc phải trèo lên bờ, theo các nhánh toả sâu vào trong núi. Một hệ thống hoàn thiện, công phu được tạo ra để vận hành một công xưởng lớn mà ở bên ngoài nhìn vào người ta khó có thể hình dung được. Ở cửa lớn thông ra biển, quang cảnh rất đẹp.

Bên bờ tấm chắn bê tông lớn, nhìn rõ nước biển xanh trong và những con cá nhỏ bơi lội. Qua cánh của này, những chiếc tàu ngầm hàng chục năm đã đi vào lòng biển với sứ mệnh bí mật của mình. Nhiều du khách cũng đã đến điểm cuối cùng này, say sưa chụp ảnh, ghi hình kỷ niệm.

Ông bà Ocsanchuck là người Nga, chiếm đa số dân ở vùng đất có số phận lịch sử rất đặc biệt trong quá khứ của nhà nước Liên Xô và trong quan hệ giữa Nga với Ukraine ngày nay. Họ cũng như những người cùng thế hệ của mình, gắn bó với thời kỳ lịch sử đó. Vợ chồng người thuỷ thủ hạm đội Biển Bắc năm xưa yêu thích công việc đưa đón du khách trước hết vì sự gắn bó đó.

Khi chia tay, chúng tôi nhớ lời bà Oscanchuklova: "Lịch sử đã trôi qua, nhưng khi làm việc ở đây, chúng tôi vẫn cảm thấy mình sống với năm tháng ấy.Balaklava cho thấy những khả năng khoa học, công nghệ và ý chí của con người trong việc xây dựng một công trình quân sự độc đáo. Du khách từ nhiều nơi trên thế giới đã đến đây còn có dịp để thăm một biểu tượng của thời kỳ Chiến tranh lạnh, một thời kỳ đã trôi qua nhưng những bài học vẫn còn lại với con người.

Trần Mai Hưởng
Thể thao & Văn hóa