Herta Mueller bất ngờ giành Giải Nobel Văn học 2009

09/10/2009 09:54 GMT+7 | Đọc - Xem

(TT&VH) - Bất ngờ đối với tất cả, Ủy ban Nobel đã lờ đi mọi ứng cử viên sáng giá được nhà cái đặt cược rất cao và chọn một nữ văn sĩ Đức gốc Romania không mấy nổi tiếng để trao giải Nobel Văn học năm 2009: Herta Mueller.

Giải thưởng gây tranh cãi

Herta Mueller

Giải Văn học thường được chờ đợi nhất trong số sáu giải thưởng danh giá mang tên nhà khoa học vĩ đại Nobel. Đây cũng là giải thưởng khó đoán nhất trước khi trao và hay gây tranh cãi nhất sau khi đã có chủ.

Lợi dụng đặc điểm này và tâm lý ưa đỏ đen của công chúng, nhiều nhà cái trên thế giới đã đưa ra tỷ lệ cược cho giải Nobel Văn học 2009. Đây là cách kinh doanh có lãi vì rất ít người đoán trúng.

Trước ngày 8/10, nhà văn Israel Amos Oz được nhà cái Ladbrokes ra tỷ lệ cược 1 ăn 4. Năm ngoái ông cũng có tỷ lệ cược cao nhất và... thất bại.

Chúng ta không biết được tỷ lệ cược của Herta Muller là bao nhiêu, bởi đơn giản bà không có tên trong danh sách những ứng cử viên được yêu thích và hầu như không ai dự đoán bà sẽ chiến thắng.

Còn khi tên người đoạt giải thưởng trị giá 1,4 triệu USD này đã được công bố thì nhiều người có cảm giác hụt hẫng, thậm chí không đồng tình. Khác với các giải Y học, Hóa học và Vật lý, Nobel Văn học của một số năm không thuyết phục được mọi người về tiêu chí lựa chọn. Trong một số trường hợp, tài năng của người được trao giải không nổi bật so với các ứng cử viên khác và tầm ảnh hưởng của tên tuổi đó cũng không kéo dài.

Gần đây, việc trao giải Nobel Văn học cho một số tác giả từng bị phê phán là nghiêng về thiên kiến chính trị. Các nhà văn tham gia nhiều hoạt động chính trị - xã hội “ăn điểm” của ủy ban chấm giải hơn là những nhà văn “thuần túy”. Thậm chí Viện Hàn lâm Hoàng gia Thụy Điển từng gây bất ngờ lớn ngay cả với các chuyên gia khi chọn những nhà văn rất ít tên tuổi, thậm chí “mới toanh” với người trong nghề để trao giải.

Có những bậc tiền bối ở giải thưởng này như Sully Prudhomme - nhà thơ Pháp, người đầu tiên trên thế giới đoạt Nobel Văn học (năm 1901) - hay Theodor Mommsen, nhà văn Đức (1902), đến nay ít được nhắc đến và ít người nhớ tới các tác phẩm của họ. Ngay cả những người đoạt giải cách đây không lâu như Dario Fo, nhà viết kịch Italia (1997), hay Toni Morrison, nữ nhà văn Mỹ (1993)... cũng chưa chứng tỏ được vai trò của mình đối với nền văn chương thế giới. Có người đoạt giải xong là cũng “mất hút” trên văn đàn.

Hiện tượng này cùng với số tiền thưởng lớn tạo ra trong một bộ phận công chúng tâm lý tò mò chờ đợi sự “bất ngờ” từ quyết định của Ủy ban Nobel hơn là kỳ vọng vào tầm ảnh hưởng văn học toàn cầu của người đoạt giải.

Herta Mueller

Herta Mueller sinh năm 1953 ở Romania. Những tác phẩm đầu tiên được bà viết tại đây bằng tiếng mẹ đẻ. Năm 1987, bà chuyển sang sống ở Berlin (Đức) và sáng tác bằng tiếng Đức.

Tác phẩm mới nhất của Mueller là cuốn tiểu thuyết Atemschaukel, xuất bản năm 2009, kể về số phận của một nhân vật có thật tên là Leopold Auberg, với bối cảnh diễn ra vào năm 1945 tại Liên Xô (cũ). Ngoài viết văn, Mueller còn làm thơ “cắt dán”: Bà cắt các từ trên những trang báo rồi ghép lại thành thơ.

Một số tiểu thuyết của Mueller đã được dịch sang tiếng Anh, Pháp và Tây Ban Nha, trong đó có The Passport, The Land Of Green Plums, Traveling On One Leg và The Appointment.

Bà là người phụ nữ thứ 12 đoạt giải Nobel Văn học. Hai nhà văn nữ gần nhất trước bà được nhận giải này là Elfriede Jelinek (Áo) năm 2004 và Doris Lessing (Anh) năm 2007.

Quang Vinh - Tuấn Vĩ