Khai màn giải Nobel 2009

06/10/2009 10:24 GMT+7 | Trong nước

(TT&VH) - Ngày 5/10, mùa Nobel 2009 đã khai màn với việc công bố danh tính chủ nhân của giải Nobel Y học. Tiếp đó, tên người chiến thắng trong các giải Vật lý, Hóa học, Kinh tế, Văn học và Hòa bình cũng sẽ được tiết lộ. Giống như mọi năm, không khí đang nóng lên với các phỏng đoán xung quanh những người có khả năng giành giải.

Thắng lợi đầu tiên thuộc về người Mỹ

Năm nay, hội đồng xét giải Nobel đã chọn ba nhà khoa học Mỹ để trao giải Y học. Các khoa học gia Elizabeth Blackburn, Jack Szostak và Carol Greider được Viện Karolinska của Thụy Điển lựa chọn vì đã “giải quyết một vấn đề lớn trong y học”. Họ đã lý giải việc các nhiễm sắc thể được sao chép như thế nào trong quá trình phân bào và được bảo vệ ra sao để chống lại hiện tượng lão hóa. Phía cuối các nhiễm sắc thể có một phần nhỏ gọi là telomeres với nhiệm vụ giúp tế bào không bị thoái hóa. Blackburn và Greider đã nhận dạng được enzyme telomerase, yếu tố giúp hình thành nên telomeres. Trong khi đó, nghiên cứu do Szostak và Blackburn tiến hành đã cho thấy telomeres có liên hệ tới quá trình lão hóa. “Các phát hiện của họ đã cung cấp thêm một cách nhìn mới về tế bào, rọi ánh sáng lên cơ chế hoạt động của bệnh tật và kích thích việc phát triển các liệu pháp điều trị mới” - Viện Karolinska viết trong thông cáo báo chí.

Blackburn hiện đang làm việc tại Đại học California, San Francisco. Greider làm việc ở Đại học Y Johns Hopkins tại Baltimore, còn Szostak công tác ở Đại học Y Harvard một thời gian trước khi chuyển sang bệnh viện đa khoa Massachusetts, Boston. Goran Hansson, giáo sư ở Viện Karolinska, nói rằng ông đã thông báo tin vui cho cả ba nhà khoa học trên. “Cả ba đang ở nhà và hơi ngái ngủ khi nhận được điện thoại nhưng họ khá hạnh phúc” - ông cho biết.

Elizabeth Blackburn (trái) và Carol Greider

Chiến thắng của ba nhà khoa học kể trên đã được báo chí Mỹ dự đoán. Ngoài họ, người ta cũng đã cân nhắc một số ứng viên sáng giá khác như Margaret Liu (Mỹ) vì công trình nghiên cứu các loại vắc-xin ADN giúp hệ miễn dịch của cơ thể chống lại bệnh tật; Shinya Yamanaka (Nhật Bản), người đoạt giải Lasker 2009 vì công trình nghiên cứu tế bào gốc liên quan tới việc tái lập trình tế bào trưởng thành để chúng hoạt động như thế bào gốc. Năm ngoái, hai trong số ba người giành giải Nobel Y học là các nhà khoa học Pháp Francoise Barre-Sinoussi và Luc Montagnier. Họ được tôn vinh vì đã phát hiện virus HIV gây ra bệnh AIDS. Người thứ ba là nhà khoa học Đức Harald Zur Hausen với công trình nghiên cứu bệnh ung thư cổ tử cung rất hay gặp ở phụ nữ.

Thời gian gần đây, người ta đã tranh cãi về việc liệu các giải Nobel khoa học có lỗi thời và bị giới hạn bởi những định nghĩa về khoa học cứng nhắc, xưa cũ hay không. Bởi vì một số lĩnh vực mới như khoa học cuộc sống và môi trường đã bị loại bỏ ra khỏi danh mục giải Nobel dù rằng đây là những khía cạnh rất quan trọng trong đời sống của chúng ta.

Cuộc đua... đoán mò

Như thông lệ mọi năm, hội đồng xét giải Nobel không bao giờ hé lộ tên tuổi của các ứng cử viên vào chung khảo nên mọi người có lý do thi nhau đoán mò. Một số nhà quan sát cho rằng lần đầu tiên kể từ sau năm 1996, giải Nobel Văn học có thể được trao cho một nhà thơ. “Rất nhiều người nói rằng đã lại tới lúc để một nhà thơ giành giải” - Stefan Eklund, biên tập viên văn hóa của nhật báo Thụy Điển Svenska Dagbladet, nhận xét. Các nhà thơ Tomas Transtroemer của Thụy Điển, Adonis của Syria và Ko Un của Hàn Quốc được xem là những gương mặt triển vọng. Trong khi đó nhà văn Peru Mario Vargas Llosa và đồng nghiệp người Israel Amos Oz cũng được coi là ứng cử viên sáng giá. Năm ngoái, nhà văn Pháp Jean-Marie Gustave Le Clezio đã giành giải.

Lễ trao giải chính thức sẽ diễn ra ngày 10/12

Với giải Hòa bình, danh sách các ứng cử viên có vẻ còn rộng hơn nữa. Tuần trước, hội đồng xét giải Nobel Hòa bình cho biết họ vẫn chưa có quyết định liên quan tới 205 ứng cử viên của năm nay và sẽ họp thêm 2 lần nữa trước ngày 9/10 để đưa ra lựa chọn cuối cùng. Các nhà quan sát ở Na Uy tin rằng hội đồng này sẽ lựa chọn người trúng giải dựa theo định nghĩa “cổ điển” về hòa bình (vài năm gần đây, giải này từng được trao cho những người ở lĩnh vực bảo vệ môi trường và chống biến đổi khí hậu). Một số chuyên gia phỏng đoán Hội đồng Nobel có thể sẽ vinh danh những tổ chức, cá nhân đã nỗ lực xóa bỏ bom chùm vốn gây thương vong lớn cho thường dân. Nếu giả thuyết này là đúng thì tổ chức chống bom chùm Cluster Munitions Coalition hoặc tổ chức nhân đạo Handicap International có thể giành giải.

Tên của Tổng thống Mỹ Barack Obama và Tổng thống Pháp Nicolas Sarkozy đã được đưa vào danh sách ứng viên cho giải Nobel Hòa bình năm nay nhưng có nhiều khả năng họ sẽ không đoạt giải. Một người nữa khá nổi tiếng là Denis Mukwege, sáng lập viên bệnh viện Panzi ở Congo nhằm giúp đỡ hàng trăm ngàn phụ nữ là nạn nhân bạo lực tình dục, cũng có khả năng chiến thắng. Năm ngoái, giải thưởng thuộc về Martti Ahtisaari, cựu Tổng thống Phần Lan và là một nhà hoạt động xã hội tích cực.

Giải Nobel Kinh tế sẽ “chốt” lại mùa Nobel 2009 vào ngày 10/12. Năm nay, mỗi người/ nhóm người chiến thắng sẽ nhận được 10 triệu krona Thụy Điển (1,42 triệu USD).

Tường Linh