Kỳ 2: "Quyền mưu xảo thuật" hay là "bà Tấm" của Kinh Bắc?

16/04/2009 11:39 GMT+7 | Văn hoá

(TT&VH) - Quan điểm và những cứ liệu mà tác giả Đinh Công Vĩ đưa ra khi bàn về Nguyên phi Ỷ Lan trong tác phẩm của mình là vậy (xem kỳ 1). Nhưng đối chiếu với tín ngưỡng dân gian, khi người dân nhiều nơi lập đền thờ, bái vọng “bà Tấm” làng Dâu, thì rõ ràng là có sự “vênh” nhau.
 
 
“Ỷ Lan Hoàng Thái Hậu vốn là người được nhân dân tôn thờ, dân chúng gọi bà là “Phật giáng thế” hay “bà Tấm” của Kinh Bắc bởi lòng nhân hậu, thương dân và công lao của Ỷ Lan đối với đất nước dưới vương triều Lý. Hàng trăm ngôi đền thờ Ỷ Lan được xây dựng ở khắp nơi để nhân dân tỏ lòng biết ơn, tưởng nhớ tới ân đức, công lao của bà” - ông Nguyễn Hữu Đức, năm nay đã 74 tuổi, người nắm rõ tích Ỷ Lan Nguyên phi, từng là Trưởng Ban Quản lý di tích đền thờ Ỷ Lan tại xã Như Quỳnh, huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên nhấn mạnh.
 
Những nơi thờ Ỷ Lan Ngày 19/2 Âm lịch hàng năm, nhân dân khắp nơi đều đổ về lễ hội đền Bà Tấm, đền ở xã Dương Xá, huyện Gia Lâm, Hà Nội, xưa thuộc trang Thổ Lỗi, huyện Siêu Loại, phủ Thuận An, tỉnh Bắc Ninh - quê hương của Ỷ Lan Nguyên phi. Ngày hội lớn là 25/7, tương truyền là ngày giỗ bà. Ngoài quê hương và nhiều nơi đã xây dựng chùa tháp, đền thờ Hoàng Thái Hậu Ỷ Lan. Cùng với những ngôi đền lớn thờ bà ở huyện Gia Lâm, Hà Nội, hiện ở Hưng Yên có hai ngôi đền: Đền Ghênh, xã Như Quỳnh và chùa Hương Lãng, xã Minh Hải đều thuộc huyện Văn Lâm.
Anh Đỗ Xuân Tráng, một cán bộ hiện đang công tác tại TP.HCM, bày tỏ: “Ỷ Lan là phụ mẫu, tức là mẹ của muôn dân, dẫu cuộc đời bà có những vết xước nhỏ, nhưng đó cũng là chuyện thường tình của một con người. Không một ai có thể nghĩ sai lệch về công lao, ân đức của bà với nhân dân”. Anh Bình đã vượt cả ngàn cây số xa xôi để về đền thờ Ỷ Lan tự tay lau dọn, tu sửa lại đền thờ “bà Tấm”, chuẩn bị cho ngày hội đền vào tháng 3 (Âm lịch) tới.
 
“Việc Ỷ Lan Hoàng Thái Hậu giết Thượng Dương Thái Hậu cùng 76 cung nữ, sử sách cũng đều nói. Nhưng bà đã rửa những tội lỗi của mình bằng cách xây dựng các đền chùa để sám hối, chúng ta không vì một sai lầm mà đánh giá sai cả phẩm chất, lòng nhân hậu của bà với dân!” - ông Phùng Đăng Hoàn, Phó BQL di tích đền thờ Ỷ Lan Nguyên phi (Dương Xá, Gia Lâm, Hà Nội) bày tỏ ý kiến.
 
“Dù các nhà sử học có nói gì thì Ỷ Lan Nguyên phi vẫn là người có công lao lớn với nhân dân. Nếu bà là một người mưu mô xảo quyệt, tại sao bà lại được dân chúng cả nước lập đền thờ suốt từ Nam vào Bắc?” - bà Bùi Thị Tình, một người dân ở Thái Bình đến dâng lễ tại đền thờ Ỷ Lan tỏ thái độ .
 
“Cần đánh giá theo quan niệm đạo đức ở thời đó chứ không phải thời nay”
 
 PGS-TS Nguyễn Minh Tường
Đó là phát biểu của PGS-TS Nguyễn Minh Tường (Viện Sử học Việt Nam). Ông cho rằng: “Chúng ta cần nhìn nhận nhân vật lịch sử một cách biện chứng và với tư duy khoa học. Đánh giá Hoàng Thái Hậu Ỷ Lan với quan điểm lịch sử ấy có nghĩa là ta đánh giá với người cùng thời với bà và trước thời bà. Bà đã làm gì cho lịch sử dân tộc? Ngay cả vấn đề đạo đức của bà, chúng ta cũng phải xem xét, đánh giá theo quan niệm đạo đức ở thời đó chứ không phải thời nay. Nhiều nhà sử học đã cố tình lờ điều đó đi mà đánh giá một cách méo mó, thiếu khách quan với nhân vật lịch sử.
 
Việc Ỷ Lan Nguyên phi giết 72 cung nữ, hay là 76 là có thực. Tôi không biện hộ cho bà. Nhưng “soi” hành động đó dưới vương triều phong kiến đó, thì nó có nguyên do của nó. Thời kỳ đó có tục “tuận tang”, tức là vua, hoàng hậu hay thái hậu mất thì đôi khi triều đình cũng chôn theo cung phi để hầu. Chính vì vậy, ta cũng phần nào hiểu cho bà. Đó có thể coi là những điểm đen trong cuộc đời của Ỷ Lan. Ỷ Lan có công 8 phần, lỗi chỉ 2 phần. Ngay sau chuyện làm với Dương Thái Hậu, bà đã hối lỗi và xây dựng hàng trăm ngôi chùa để chuộc lỗi của mình. Không nên cho rằng hành động đó là “lợi dụng của cải của nhân dân để xây dựng đền chùa” như Đinh Công Vĩ đã nói. Tôi cho rằng không nên vì 2 phần, cái gọi là lỗi của Ỷ Lan Nguyên phi mà xóa sạch 8 phần công của bà. Không phải ngẫu nhiên mà sau này, nhân dân coi bà là người phụ nữ Kinh Bắc tiêu biểu, một người vừa có sắc, có tài và có khả năng trị quốc!”.
 
Viết trên phương diện tình ái chứ không phải làm đảo lộn những cứ liệu sử học
 
 PGS-TS Nguyễn Hải Kế
Đó là cách nhìn của PGS-TS Nguyễn Hải Kế, Chủ nhiệm Khoa Lịch sử, Trường ĐH KHXH&NV. Ông cho rằng: “Những điều mà tiến sĩ Đinh Công Vĩ viết về Nguyên phi Ỷ Lan, chúng ta cũng biết, sử sách cũng viết... nên không có gì lạ khi tác giả đưa ra những giả thiết chủ quan như thế. Nhưng Đinh Công Vĩ không thuộc giới sử học nên tôi không bàn về Ỷ Lan Hoàng Thái Hậu trong Các chuyện tình vua chúa hoàng tộc. Có điều, tác giả viết và đưa quan điểm của mình về con người của Nguyên phi Ỷ Lan trên phương diện tình ái chứ không phải làm đảo lộn lại những cứ liệu sử học nên tôi cho là điều bình thường. Bởi dù có viết thế nào đi nữa thì những đền thờ Nguyên phi Ỷ Lan ở khắp nơi vẫn tồn tại, công lao của bà vẫn được sử sách và nhân dân ghi nhận. Đinh Công Vĩ nói về Ỷ Lan là một người độc ác, ham quyền lực - cũng không làm thay đổi được về lịch sử các triều đại Việt Nam, cũng như không thể phủ nhận công lao của bà với dân với nước. Xét cả về mặt đạo đức của bà thì trong đức tin của người Việt, Ỷ Lan Hoàng Thái Hậu vẫn là “bà Tấm” của Kinh Bắc - người mang trái tim nhân hậu, yêu thương của đức Phật che chở cho muôn dân!”.
 
 
Hà Giang
 
 
 
 

 

Cùng chuyên mục
Xem theo ngày
Đọc thêm