Ra mắt công trình dân tộc học kinh điển của người Pháp về Tây Nguyên

(Thethaovanhoa.vn) - “Chúng tôi ăn rừng” là bản dịch cuốn sách kinh điển của nhà dân tộc học Georges Condominas, người đã bỏ ra 2 năm lăn lộn với tộc người Mnông tại Tây Nguyên vào cuối thập niên 1940 để quan sát và tìm hiểu tại chỗ.

Khởi động Tủ sách Pháp ngữ giai đoạn 2: Hiểu Việt Nam từ 'di sản' thời Pháp thuộc

18 đầu sách cho tới thời điểm này chưa phải con số quá lớn. Nhưng, cách mà tủ sách Pháp ngữ của Omega Plus được lựa chọn và biên dịch đã cho thấy hướng đi nghiêm túc về một nhu cầu có thật: Hiểu thêm diện mạo Việt Nam giai đoạn trước qua tư liệu của người Pháp.

Cái tên sách có thể lạ tai, nhưng người đọc sẽ không ngỡ ngàng nêu biết rằng người Mnông Gar dùng câu "chúng tôi đã ăn rừng” để chỉ một năm nào đó. Thực tế, những người làm rẫy bán du cư này của vùng Tây Nguyên Việt Nam không có cách xác định thời gian nào khác ngoài việc căn cứ vào khoảng không gian được đánh dấu bởi những vạt rừng do họ phát và đốt để gieo trồng hằng năm. 

Ở ngôi làng Sar Luk ( nay thuộc huyện Lăk, Đắk Lắk), “chúng tôi đã ăn rừng Đá‑Thần Gôo” là cách nói để chỉ năm trồng trọt kéo dài từ cuối tháng 11/1948 đến đầu tháng 12/1949. Và cuốn sách của Condominas tập trung mô tả những sự việc diễn ra tại Sar Luk trong chu kỳ nông nghiệp ấy.

Tác giả người Pháp Georges Condominas (1921-2011) được đánh giá là một trong những nhà dân tộc học xuất sắc nửa sau thế kỷ 20, là người đại diện cho trường phái "điền dã" kinh điển trong nghiên cứu khoa học xã hội. Tên tuổi của ông trong giới nghiên cứu dân tộc học gắn liền với những nghiên cứu thực địa về văn hóa của dân tộc Mnông (Mnông Gar) ở ngôi làng Sar Luk thuộc vùng Tây Nguyên của Việt Nam, cũng như ở phạm vi rộng lớn hơn của vùng Đông Nam Á. Trong 2 năm, ông đã sốngvới người Mnông Gar ở Sar Luk, quan sát và tìm hiểu tại chỗ mà không qua phiên dịch để hoàn thành công trình dân tộc học này.

Xuất bản lần đầu năm 1957, cuốn sách ngay lập tức được các nhà dân tộc học vĩ đại như Claude Lévi-Strauss và các nhà phê bình văn học như Maurice Nadeau, Édouard Glissant… khen ngợi khi mang đến một góc nhìn mới về cuộc sống cũng như bản mô tả cấu trúc xã hội của người Mnông vào giữa thế kỷ thứ XX. 

Ở đó, đời sống của họ  hiện lên qua những thí dụ cụ thể rút ra từ thực tế hằng ngày. Chẳng hạn, thay vì đưa ra một lễ Tâm Bôh Mnông Gar lý thuyết, Condominas sẽ trình bày một lễ Trao đổi hiến sinh trâu cụ thể có ngày tháng và được đặt trong bối cảnh cuộc sống thường ngày. Tương tự, tác giả không phác thảo một lược đồ hôn nhân điển hình của người Mnông Gar, mà kể lại một đám cưới đã diễn ra như thế nào, với mọi tình tiết cụ thể.

• Khởi động Tủ sách Pháp ngữ giai đoạn 2: Hiểu Việt Nam từ 'di sản' thời Pháp thuộc

Mục đích của cuốn sách là trình bày những tư liệu thô về cuộc sống một làng Mnông Gar hiện tại. Một làng, bởi vì đơn vị chính trị cổ truyền của bộ lạc này không vượt quá phạm vi đó. Và thông qua đơn vị này ta có thể cảm nhận ra quá trình thích nghi của nó với đời sống hiện đại. Bởi, bên cạnh một công trình nghiên cứu lý thuyết về cấu trúc của một xã hội, Condaminas mong muốn cung cấp một bức tranh càng chính xác và tỉ mỉ càng tốt về cách sống của những con người cấu thành xã hội đó, và cái cách họ thực hiện sự tồn tại của chính “mẫu hình” văn hóa đó. 

Sách do Omega Plus và NXB Thế giới phát hành.

Cúc Đường