Ảnh = Ký ức = Lịch sử (Kỳ 23): Hà Nội - Từ Tết Độc lập tới Tết Giải phóng

24/01/2022 18:55 GMT+7 | Văn hoá

(Thethaovanhoa.vn) - Nước Việt Nam tuyên bố Độc lập ngày 2/9/1945, và 5 tháng sau, ngày 2/2/1946, nhân dân cả nước trong đó có Thủ đô Hà Nội đã được đón cái Tết Độc lập đầu tiên. Đó cũng là thời điểm cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên đã được tổ chức bầu ra Quốc hội mới, nhưng phải sau Tết mới triệu tập (2/3/1946) để họp kỳ đầu tiên.

Xem toàn bộ chuyên đề Ảnh = Ký ức = Lịch sử TẠI ĐÂY

Ảnh = Ký ức = Lịch sử (Kỳ 22): Việc một người Việt Nam được nước Pháp vinh danh

Ảnh = Ký ức = Lịch sử (Kỳ 22): Việc một người Việt Nam được nước Pháp vinh danh

Vào thời điểm này, từ cuối tháng 12/2021 kéo qua tháng 2/2022, Bảo tàng Con Người (Musée de l'Homme) ở trung tâm Thủ đô Paris, có một cuộc triển lãm vinh danh 58 gương mặt nhân vật được nước Pháp tôn vinh, nhưng đều không phải là dân Pháp gốc.

Vì thế, Chính phủ Lâm thời vẫn còn và mở ra một tập quán mới là nhận được Thư chúc Tết của Chủ tịch nước.

Ngày 2/2/1946, tại Nhà hát Lớn Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh gặp mặt toàn bộ các thành viên Chính phủ để chúc Tết, sau đó tất cả xuất hiện tại bao lơn Nhà hát để chào đông đảo nhân dân Hà Nội, lúc này đã trở thành Thủ đô nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa theo nghị quyết của Quốc dân Đại hội Tân Trào. Nhân Tết Độc Lập, Chủ tịch Hồ Chí Minh có lời chúc: “Trong năm Bính Tuất mới/ Muôn việc đều tiến tới/ Kiến quốc chóng thành công/ Kháng chiến mau thắng lợi”.

Chú thích ảnh
Chủ tịch Hồ Chí Minh và Chính phủ chúc Tết trong Nhà hát Lớn, ngày 1 Tết Bính Tuất

Đất nước mới độc lập, khó khăn vì nạn đói, lụt lội vẫn nặng nề; chiến tranh đã bùng nổ ở Nam Bộ đang lan ra Nam Trung Bộ… nên khẩu hiện "Kiến quốc và Kháng chiến" luôn được nhắc tới ở mọi nơi… Đêm hôm trước, buổi Giao thừa, Cụ Chủ tịch nước mặc bộ đồ áo dài truyền thống cùng ông bác sĩ, Chủ tịch Thành phố Hà Nội Trần Duy Hưng hòa vào đám đông thăm Đền Ngọc Sơn… rồi đi cho đến rất khuya thăm mấy gia đình dân nghèo của Hà Nội. Trước và trong Tết, các đoàn thể tổ chức các cuộc phân phát quà từ thiện hay tổ chức hội chợ để dân vui và nhớ đến việc nước…

Riêng ngày mồng 5 Tết Bính Tuất, lần đầu tiên trong lịch sử, một lễ hội đã duy trì nửa thế kỷ của người Hoa đến Gò Đống Đa nơi có ngôi đền thờ tướng giặc Sầm Nghi Đống và tương truyền còn nhiều xác giặc vùi dưới chân gò, để cúng lễ cho hương hồn đạo quân xâm lược của nhà Thanh, trở thành Lễ hội tôn vinh chiến thắng của nghĩa quân Tây Sơn dưới sự chỉ huy của vị Hoàng đế anh hùng Nguyễn Huệ đã kết thúc cuộc hành quân thần tốc, toàn thắng quân Thanh vào mùa Xuân Kỷ Dậu (1789).

Chú thích ảnh
Dân chúng tề tựu ngoài quảng trường chờ đón Cụ Hồ chúc Tết Bính Tuất

Nước Việt Nam độc lập không chỉ chấm dứt ngót 100 năm chế độ thuộc địa mà cũng chấm dứt luôn chế độ quân chủ của nhà Nguyễn, cựu thù của Tây Sơn. Vì vậy, kể từ Tết Độc lập đầu tiên ấy, Lễ hội Đống Đa trở thành Ngày kỷ niệm Chiến thắng và tôn vinh vị Hoàng đế anh hùng… cho đến nay và mai mãi về sau.

Nhưng mùa Xuân tiếp theo (1947), Tết Đinh Hợi, Hà Nội cùng cả nước đã bước vào cuộc Kháng chiến toàn quốc. Hà Nội đang trải qua 60 ngày đêm chiến đấu với tinh thần "quyết tử để Tổ quốc quyết sinh". Những chiến sĩ quyết tử đón Tết trong tiếng nổ và ánh sáng của bom, đạn… rồi rút lên Chiến khu ăn tiếp 6 cái Tết xa Thủ đô… cho đến Xuân Giáp Ngọ (1954).

Tết năm đó, Hà Nội vẫn là vùng tạm chiếm của Pháp. Thời điểm này "con nhím" Điện Biên Phủ đang hình thành. Cuộc quyết đấu giữa Pháp có Mỹ đứng sau và Quân đội Nhân dân Việt Nam bắt đầu được trang bị vũ khí của phe xã hội chủ nghĩa sắp diễn ra. Dân Hà Nội đang hồi họp chờ đợi…

Chú thích ảnh
Khẩu hiệu Tết Kháng chiến - Kiến quốc trên cửa mỗi nhà

Báo Xuân năm con Ngựa xuất hiện một số đặc biệt Tờ Tia Sáng đặc san phủ kín trang bìa một bức tranh của họa sĩ Lê Văn Xương. Bức tranh màu lại được in offset, nghe đâu được in từ bên Pháp gửi về. Nhưng điều đáng nói hơn là nội dung bức tranh Quang Trung đại phá quân Thanh tiến vào giải phóng thành Thăng Long. Bút pháp họa sĩ hào hoa sinh động khỏi phải bàn. Nhưng người xem không khó nhận ra những chi tiết vô lý: Quang Trung và nghĩa quân Tây Sơn cưỡi ngựa chứ không cưỡi voi như chuyện xưa thường kể! Điều đó có thể giải thích vì Giáp Ngọ là năm Ngựa.

Thành Thăng Long thời Hậu Lê nơi giặc Thanh chiếm đóng cuối thế kỷ 18 cớ sao lại có Cột Cờ, kiến trúc thời Nguyễn mới dựng trong thành Hà Nội đầu thế kỷ 19? Tại sao lá cờ phất phới bay trên đỉnh Cột Cờ lại là lá cờ đỏ? Dân chúng kín đáo bàn luận, lan truyền… bức tranh hình dung một ngày không xa, quân ta từ chiến khu sẽ trở về giải phóng Thủ đô Hà Nội…

Qua những ngày Tết Giáp Ngọ không lâu, quân ta mở đầu Chiến dịch Điện Biên để không đầy 2 tháng sau tập đoàn cứ điểm của Pháp thất thủ… Hiệp định Genève được ký kết… Ngày 10/10/1954, quân ta tiếp quản Hà Nội.

Chú thích ảnh
Các đoàn thể chúc Tết tặng quà đồng bào nghèo ở bãi Phúc Tân Tết 1946

Và Tết Ất Mùi (1955) trở thành Tết Giải phóng với nhiều điều mới mẻ. Bóng dáng anh bộ đội từ chiến khu về luôn xuất hiện trên đường phố và bên các mâm cỗ gia đình. Những tập quán, sinh hoạt cũ được duy trì nhưng mang nhiều sắc thái mới; nhiều trò chơi vốn ở chốn hương quê được đưa vào thành phố như đánh đu tiên trong Văn Miếu - Quốc Tử Giám. Những bộ phim của Trung Quốc, Liên Xô thay các phim Pháp, phim Mỹ chiếu ở các rạp…

Riêng ở Gò Đống Đa, ngày giỗ trận Tết Giải phóng lại trở lại với ý nghĩa đã được xác lập trong Ngày Tết Độc lập 8 năm về trước: Tôn vinh nghĩa quân Tây Sơn và Hoàng đế anh hùng Quang Trung - Nguyễn Huệ…

Chú thích ảnh
Đền Trung Liệt - Gò Đống Đa trong ngày 5 Tết Bính Tuất
Chú thích ảnh
Dân chúng tập trung kỷ niệm chiến thắng của Quang Trung trong sinh từ Hoàng Cao Khải 1946
Chú thích ảnh
Bữa cơm đoàn kết trong sân Chùa Láng Tết 1946
Chú thích ảnh
Tranh của Lê Văn Xương làm bìa “Tia sáng” Xuân 1954
Chú thích ảnh
Tết 1955, đu tiên trong Văn Miếu
Chú thích ảnh
Tết 1955 - Hội làng vùng ngoại ô
Chú thích ảnh
Vẫn có câu đối Tết và hoa thủy tiên
Chú thích ảnh
Vẫn có tranh dân gian
Chú thích ảnh
Và bán ảnh lãnh tụ
Chú thích ảnh
Rạp chiếu phim Trung Quốc thay phim Mỹ - Pháp
Chú thích ảnh
Bữa cơm gia đình có con em từ kháng chiến về
Chú thích ảnh
Chợ Đồng Xuân Tết 1955 có rất đông bộ đội từ chiến khu về
Chú thích ảnh
Lễ hội Đống Đa Xuân Ất Mùi 1955
Chú thích ảnh
Nhà Hát Lớn Hà Nội trang hoàng Tết Ất Mùi 1955

(Còn tiếp)

QXN

Cùng chuyên mục
Xem theo ngày
Đọc thêm