Tiếp nối tinh thần ‘Văn hóa soi đường cho quốc dân đi’

07/02/2022 16:42 GMT+7 | Hồ sơ - Tư liệu

(Thethaovanhoa.vn) - Sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định “Văn hóa phải hướng dẫn quốc dân thực hiện độc lập, tự cường và tự chủ”, "Văn hóa soi đường cho quốc dân đi”. Luận điểm này của Người thể hiện tầm nhìn vượt thời đại khi nhấn mạnh vai trò dẫn dắt của văn hóa trong sự phát triển của mỗi quốc gia.

Hội thảo 'Chủ tịch Hồ Chí Minh với khát vọng độc lập-tự do-hạnh phúc'

Hội thảo 'Chủ tịch Hồ Chí Minh với khát vọng độc lập-tự do-hạnh phúc'

Sáng 31/8, Viện Hồ Chí Minh và các lãnh tụ của Đảng (Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh) phối hợp Khu di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch tổ chức Hội thảo khoa học “Chủ tịch Hồ Chí Minh với khát vọng độc lập-tự do-hạnh phúc” theo hình thức trực tuyến.

Tiếp nối tư tưởng, quan điểm của Người, Đảng và Nhà nước đã khẳng định "văn hóa là động lực phát triển", “là nền tảng tinh thần của xã hội, là mục tiêu, động lực phát triển bền vững đất nước”. Việc khẳng định, văn hóa phải trở thành nền tảng tinh thần vững chắc, sức mạnh nội sinh quan trọng của phát triển, cũng chính là tiếp nối, kế thừa tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về vai trò quan trọng của văn hóa trong đời sống xã hội.

“Văn hóa soi đường cho quốc dân đi”

Ngược dòng lịch sử, năm 1943, trong phần cuối của bản thảo cuốn Nhật ký trong tù, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết: “Vì lẽ sinh tồn cũng như mục đích của cuộc sống, loài người mới sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn học, nghệ thuật, những công cụ cho sinh hoạt hằng ngày về mặc, ăn, ở và các phương thức sử dụng. Toàn bộ những sáng tạo và phát minh đó tức là văn hoá”.

Với nhận định này, có thể thấy trong quan niệm của Người, văn hóa chính là toàn bộ những sáng tạo vật chất và sáng tạo tinh thần của con người nên "văn hóa là một kiến trúc thượng tầng"; văn hóa là sự sáng tạo của ngôn ngữ, đạo đức, lối sống, giáo dục, khoa học, pháp luật, tôn giáo, văn học, nghệ thuật...

Coi trọng vai trò của nền văn hóa dân tộc trong tiến trình phát triển của đất nước, nên cũng trong phần cuối của bản thảo cuốn Nhật ký trong tù, Người nêu rõ: “Năm điểm lớn xây dựng nền văn hóa dân tộc. 1. Xây dựng tâm lý: Tinh thần độc lập tự cường. 2. Xây dựng luân lý: Biết hy sinh mình, làm lợi cho quần chúng. 3. Xây dựng xã hội: Mọi sự nghiệp có liên quan đến phúc lợi của nhân dân trong xã hội. 4. Xây dựng chính trị: Dân quyền. 5. Xây dựng kinh tế”.

Văn hóa soi đường, Văn hóa soi đường cho quốc dân đi, Chủ tịch Hồ Chí Minh, Tinh thần văn hóa soi đường cho quốc dân đi, tiếp nối tinh thần văn hóa soi đường cho quốc dân
Ảnh Bác Hồ dự một lớp bình dân học vụ trong triển lãm "Văn hóa soi đường cho quốc dân đi" (Ảnh: Minh Thu/Vietnam+)

Có thể thấy, "Năm điểm lớn" này thể hiện rõ tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng nền văn hóa dân tộc Việt Nam, bao gồm tất cả các mặt: Tâm lý con người, đạo đức, xã hội, chính trị, kinh tế; chú trọng xây dựng con người Việt Nam với hệ giá trị: Có tinh thần độc lập, ý thức tự cường, có đạo đức, biết hy sinh mình vì mọi người.

Trong nền văn hóa đó, mọi giá trị và hoạt động đều hướng đến lợi ích của nhân dân; mọi người dân đều được thụ hưởng các quyền chính đáng của con người và mục tiêu làm “lợi cho quần chúng”, “phúc lợi của nhân dân trong xã hội” chính là ý nghĩa và giá trị nhân văn mà nền văn hóa dân tộc mang lại.

"Năm điểm lớn" này thể hiện rõ mối quan hệ biện chứng trong xây dựng nền văn hóa của dân tộc; trong đó, con người vừa là chủ thể của xã hội, nhưng cũng vừa là sản phẩm của xã hội và xã hội vừa được xây dựng bởi con người, song cũng vừa là nền tảng để xây dựng con người. Cho nên, chỉ con người có văn hóa mới có thể xây dựng một xã hội có văn hóa và chỉ một xã hội có văn hóa mới tạo được điều kiện để con người văn hóa ra đời, phát triển.

Và ngay sau khi nước nhà giành được độc lập, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh, “Văn hóa phải hướng dẫn quốc dân thực hiện độc lập, tự cường và tự chủ”, "Văn hóa soi đường cho quốc dân đi”. Người chỉ rất rõ mối quan hệ giữa văn hóa, kinh tế và chính trị: “Văn hóa, nghệ thuật cũng như mọi hoạt động khác, không thể đứng ngoài, mà phải ở trong kinh tế và chính trị”...

Cho đến hôm nay, những điều đó vẫn chưa hề “cũ”.

Văn hóa soi đường, Văn hóa soi đường cho quốc dân đi, Chủ tịch Hồ Chí Minh, Tinh thần văn hóa soi đường cho quốc dân đi, tiếp nối tinh thần văn hóa soi đường cho quốc dân
Tinh thần văn hóa soi đường cho quốc dân đi chưa bao giờ cũ

Tiếp nối mạch nguồn “văn hóa soi đường cho quốc dân đi”

Tiếp nối tư tưởng, quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh, trong mỗi bước ngoặt của cách mạng, Đảng và Nhà nước ta rất coi trọng phát huy vai trò của văn hóa để tạo nên sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc nhằm biến khát vọng thực hiện các mục tiêu chính trị thành hiện thực.

Trong các cuộc kháng chiến chống xâm lược trước đây, Đảng ta đã tập hợp đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ và nhân dân để khơi dậy khát vọng "Không có gì quý hơn độc lập, tự do" theo tư tưởng Hồ Chí Minh.

Trong kháng chiến chống thực dân Pháp là tinh thần "Quyết tử để Tổ quốc quyết sinh"; trong kháng chiến chống đế quốc Mỹ là "Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước"... Tinh thần đó, khát vọng đó đã giúp dân tộc ta vượt qua muôn vàn khó khăn, thách thức để giành được những chiến thắng mang tầm thời đại.

Từ đổi mới (1986) đến nay, qua tổng kết thực tiễn và đúc kết lý luận, Đảng ta đã bổ sung, điều chỉnh, phát triển và từng bước hoàn thiện quan điểm cơ bản về văn hóa trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc thời kỳ mới. Nhiều luận điểm mới đã được xác định.

Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII-1998) về văn hóa nêu quan điểm: Văn hóa “vừa là mục tiêu vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế-xã hội”.

Văn hóa soi đường, Văn hóa soi đường cho quốc dân đi, Chủ tịch Hồ Chí Minh, Tinh thần văn hóa soi đường cho quốc dân đi, tiếp nối tinh thần văn hóa soi đường cho quốc dân
Bộ đội Biên phòng Điện Biên giúp dân vùng cách ly thu hoạch lúa nương. (Ảnh: TTXVN phát)

Đó là quan điểm mới (so với trước đó). Song, tổng kết thực tiễn gần 20 năm đổi mới, trong Nghị quyết Trung ương 33 (khóa XI-2014) đã thay đổi một cụm từ trong quan điểm trên, Văn hóa “là mục tiêu, động lực phát triển bền vững đất nước”. Vai trò của văn hóa đã được khẳng định ở một tầm nhìn mới, rộng và toàn diện hơn, không chỉ dừng lại ở hai lĩnh vực kinh tế và xã hội.

Trong bối cảnh đổi mới hội nhập toàn diện, Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng nêu quan điểm "phát triển văn hóa là nền tảng tinh thần"; nêu nhiệm vụ trọng tâm của nhiệm kỳ là “khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc; phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, hội nhập quốc tế… nâng cao chất lượng cuộc sống và chỉ số hạnh phúc của con người Việt Nam”; đồng thời, nhấn mạnh yêu cầu "phát triển con người toàn diện và xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiến tiến, đậm đà bản sắc dân tộc để văn hóa, con người Việt Nam thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, động lực phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc".

Đây là những quan điểm, nội dung hết sức quan trọng, xuyên suốt, có tính thế thừa và có nhiều điểm mới về phát triển văn hóa.

Vậy là, 75 năm sau khi Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định rằng "số phận dân ta là ở trong tay dân ta. Văn hóa phải soi đường cho quốc dân đi", dưới sự lãnh đạo của Đảng, nền văn hóa dân tộc Việt Nam và hệ giá trị con người Việt Nam đã được chăm lo xây dựng và phát triển trên tinh thần bồi tụ, tích hợp, phát triển cùng chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc; được kế thừa, phát huy giá trị tích cực, tốt đẹp của truyền thống dân tộc và tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại, thời đại.

Thực tiễn đã chứng minh, những lúc đất nước khó khăn thì các giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc được khơi dậy và phát huy mạnh mẽ; lòng yêu nước, tinh thần tương thân, tương ái, sống có nghĩa, có tình, mang đậm bản sắc văn hóa Việt Nam lại càng tỏa sáng; cả dân tộc kết thành một khối thống nhất về ý chí và hành động. Văn hoá đã có những đóng góp tích cực, quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Đồng hành với lịch sử dân tộc, sự vận động của văn hoá Việt Nam ngày càng sinh động với sự lan toả, thăng hoa rộng lớn, với chiều sâu thẳm tạo dựng nên gương mặt Việt Nam, với trí tuệ, khí phách, cốt cách, phong thái và bản lĩnh Việt Nam không thể trộn lẫn trên con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội, bảo vệ Tổ quốc và hội nhập toàn cầu. Diễn đạt một cách xác đáng, đó chính là văn hoá với tư cách là nền tảng tinh thần của xã hội, là "tấm văn cước" dân tộc hội nhập quốc tế đầy thách thức "mất, còn" hiện nay.

    Phương Anh (tổng hợp)/TTXVN

Cùng chuyên mục
Xem theo ngày
Đọc thêm