Trưng bày 32 tượng nhà văn đoạt giải Hồ Chí Minh: Thừa hay thiếu?

(TT&VH) - Năm nay, ngoài những nội dung truyền thống, Ngày Thơ Việt Nam tổ chức vào rằm tháng Giêng còn có thêm một nội dung đặc sắc: Trưng bày tượng các nhà văn, nhà thơ được Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học nghệ thuật. Tuy nhiên, không ít người xem thắc mắc vì sao lại thiếu một số bức tượng các tác giả đã quen biết như Vũ Ngọc Phan, Lưu Quang Vũ…

Vườn tượng các tác giả được Giải thưởng Hồ Chí Minh được trưng bày tại sân Thiên Quang, nhà Văn Miếu, thu hút rất đông người yêu thơ nói riêng, văn nghệ nói chung. Các bức tượng được làm bằng thạch cao, bên ngoài phủ một lớp giả đồng, đặt trên những bệ nhỏ. Tượng Hoài Thanh, Thế Lữ, Huy Cận, Xuân Diệu, Nguyễn Huy Tưởng đến Nguyễn Đình Thi... Khuôn mặt những tên tuổi lừng danh của nền văn nghệ nước nhà như tươi tắn, rạng rỡ hơn trong gió xuân.

Tuy nhiên, không ít người dân thắc mắc vì sao chỉ có tổng cộng 32 bức tượng. Tại sân Văn Miếu hôm Rằm tháng Giêng, người ta không thấy có tượng ít nhất của nhà văn Vũ Ngọc Phan, nhà văn-nhà viết kịch Học Phi, nhà viết kịch Tào Mạt, nhà viết kịch Lưu Quang Vũ... Nhiều người thắc mắc vì sao như vậy? Phải chăng các tác giả này không phải đoạt giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nên không được trưng bày?

Trao đổi với chúng tôi, nhà thơ Hữu Thỉnh - Chủ tịch Hội Nhà văn VN, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật toàn quốc cho biết: “Để có được hệ thống trưng bày tượng trong Ngày Thơ lần này, Ban tổ chức bằng cái tâm của mình đã cố gắng hết sức. Nhưng thời gian gấp quá. Ngày 15 tháng chạp năm Canh Dần, dự án được thông qua. Chỉ có một tháng để triển khai lấy mẫu, lên khuôn, đúc tượng và đem trưng bày”.

Tượng các nhà văn đoạt giải Hồ Chí Minh được trưng bày. Ảnh baodautu

Ông Hữu Thỉnh cho biết: “Vì thời gian quá gấp, việc trưng bày các mẫu tượng còn nhiều bất cập, chưa xứng tầm với ý nghĩa của dự án. Một số bức tượng chưa phản ánh đúng chân dung các tác giả. Tượng nhà thơ Huy Cận không giống. Tượng Xuân Diệu giống nhưng khuôn mặt hơi nhỏ. Tượng nhà viết kịch Lưu Quang Vũ chưa được trưng bày vì khuôn mặt anh quá trẻ so với tuổi tác và tầm vóc của anh... Tất cả các bức tượng đều phải được kiểm tra, kiểm chứng lại bằng con mắt của các nhà chuyên môn, những người sống cùng thời với các tác giả, kể cả người thân của họ. Sau đó mới đến giai đoạn đúc tượng đồng để tôn vinh lâu dài. Sẽ không có tác giả nào vắng mặt trong “cuộc chơi lớn” này. Ý nghĩa của dự án là rất lớn nên phải thận trọng, chu đáo, nếu vội vàng sẽ dễ gây phản cảm”.

Bao nhiêu nhà văn được đúc tượng?

Nhà thơ Nguyễn Hoa - Ủy viên Ban chấp hành, Trưởng ban tổ chức Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam đưa ra các con số sau: Có 40 tác giả thuộc nhiều ngành trong lĩnh vực văn học nghệ thuật (văn học, sân khấu, mỹ thuật, âm nhạc...) được Giải thưởng Hồ Chí Minh. Riêng Hội Nhà văn Việt Nam đề nghị và được xét duyệt giải thưởng cho 29 nhà văn, nhà thơ. 11 người còn lại là các Hội sân khấu, mỹ thuật, âm nhạc...

Vậy số các nhà văn, nhà thơ được trưng bày tượng là bao nhiêu?

Hóa ra việc xác định có bao nhiêu nhà văn, nhà thơ đoạt giải thưởng Hồ Chí Minh không đơn giản. Theo Từ điển bách khoa toàn thư thì số tác giả đoạt giải Hồ Chí Minh riêng trong lĩnh vực văn học là 29 người trong 2 đợt đầu, gồm 14 người trong đợt 1 (năm 1996) và 15 người trong đợt 2 (năm 2000). Nhà dân tộc học Nguyễn Đức Từ Chi cũng được xếp vào danh sách được trao giải Hồ Chí Minh về văn học. Theo cập nhật của chúng tôi thì trong đợt 3 (năm 2007) có thêm một tác giả nữa là nhà thơ Anh Thơ. Như vậy riêng trong lĩnh vực văn học có 30 người. Nhưng có thể khẳng định là, ngoài con số 30 đó, có những nhà văn, nhà thơ được trao giải Hồ Chí Minh nhưng không phải trên lĩnh vực văn học mà thuộc các môn nghệ thuật khác. Ví dụ: Thế Lữ (sân khấu), Lưu Quang Vũ (sân khấu), còn Vũ Ngọc Phan, tác giả của Nhà văn hiện đại lại được trao giải trên lĩnh vực “Văn nghệ dân gian”... Còn nếu tính tất cả các tác giả đoạt giải Hồ Chí Minh trên lĩnh vực văn học nghệ thuật thì con số lớn hơn nhiều: gần 90 tác giả và tập thể tác giả.

Vậy con số nhà văn được đúc tượng là bao nhiêu? 30, 32 hay 40?

Ngày Thơ là ngày hội lớn của những người làm văn học nghệ thuật, việc trưng bày hệ thống tượng là nét mới của lễ hội, cũng là việc cần làm. Dẫu biết điều kiện thời gian để thực hiện là eo hẹp, nhưng nếu người có, người không thì lại dễ gây hiểu lầm không đáng có. Lẽ ra, Ban tổ chức cũng nên có hình thức thông tin, giải thích để người dân, và gia đình các tác giả nói riêng, không thắc mắc, hiểu lầm.

Trần Tuấn Minh