Triển lãm thư pháp "Vô ngôn": Đúng là tiên phong…

03/02/2010 14:02 GMT+7 | Văn hoá

(TT&VH) - LTS: Triển lãm trưng bày 40 tác phẩm thư pháp viết trên giấy xuyến chỉ và 5 tác phẩm sắp đặt bằng gốm, quả bóng sứ, phướn... có viết chữ. Hầu hết các tác phẩm thư pháp cách tân này được viết bằng chữ Hán - Nôm, nhưng cách điệu với nhiều biến thể đến mức giống như hội họa trừu tượng. Chúng tôi xin giới thiệu bài viết về triển lãm thư pháp độc đáo này của nhà phê bình mỹ thuật Nguyễn Quân...

Việt Nam đã dùng chữ Hán 2000 năm và đã phát minh ra chữ Nôm để ghi âm tiếng Việt từ hơn 1000 năm. Tuy nhiên, khác với trường hợp Nhật Bản và Triều Tiên, nghệ thuật thư pháp ở Việt Nam cũng như môn quốc họa không phát triển. Có lẽ thuật viết chữ đẹp chỉ thể hiện ở các hoành phi, câu đối trang trí với một số khuôn thức và tiêu chí hẹp. Mãi tới đầu những năm 1990 thư pháp mới xuất hiện lác đác trong một vài triển lãm mỹ thuật. Gần đây có phong trào “thư pháp tiếng Việt” dùng lối viết chữ Hán bằng bút lông để viết các ký tự Latin theo hàng dọc, tuy nhiên khó có thể coi đây là một môn mỹ thuật nghiêm túc.

Ngàn năm khôn chuộc dấu bôi vôi - thư pháp Lê Quốc Việt (ảnh trái)
và Trúc Ảnh - thư pháp Nguyễn Đức Dũng (ảnh phải)

Năm họa sĩ trẻ thông hiểu, say mê Hán - Nôm và thư pháp với các tên hiệu rất cổ kính và “khiêu khích” Ân Xuyên Lãng Tử Nguyễn Quang Thắng (sinh năm 1973), Thiên Hỏa Nguyễn Đức Dũng (sinh năm 1978), Chuyết Chuyết Trần Trọng Dương (sinh năm 1980), Thiền Phong Phạm Văn Tuấn (sinh năm 1979) và Cửu Chân Quận Nhân Lê Quốc Việt (sinh năm 1972) đã lập ra một nhóm thư pháp đương đại mang tên Zenei Gang of Five - nhóm Thư pháp Tiền Vệ.

Có lẽ đây là một sự mới mẻ nhất, thách thức nhất trong đời sống mỹ thuật Việt Nam trong một thập niên qua. Tính hiện đại thực thụ thường nảy mầm trong quá khứ, càng sâu xa, càng bền vững chứ không khi nào là một phát minh hay sáng kiến mới tinh. Các họa sĩ của chúng ta chơi chữ, tạo chữ, biến đổi, giải cấu trúc các hình tự vốn mang tính tượng hình cao bằng “cốt pháp dụng bút” của các thư pháp gia kết hợp với các thủ pháp tạo hình hiện đại kể cả installation (sắp đặt) và performance (trình diễn). Bức tranh, tôi muốn gọi như thế trước khi gọi nó là một bức thư pháp, mang tính tức thời ào ạt của biểu hiện chủ nghĩa, mang tính không hình của nghệ thuật trừu tượng. Điều này làm cho người xem được thoải mái dù không có Hán - Nôm hay hiểu biết văn sách cổ khi tiếp cận bức họa. Mặt khác các vẻ đẹp thư pháp tự thân cổ kính và có khí chất huyền hoặc gợi sự tò mò, hấp dẫn. Ngữ nghĩa - có tính biểu tượng, tượng trưng hay phúng dụ - tách xa con chữ, nét họa lại tách xa nét chữ, nét họa cũng có thể tách xa cả thuật mẹo viết chữ nên trong lòng tác phẩm có sức căng, có mâu thuẫn... Tôi chắc rằng các họa sĩ cũng mong đạt tới cái chuẩn tắc tối cao của Lục pháp luận là “Khí vận sinh động”.

Một điều nữa hấp dẫn cá nhân tôi là các họa sĩ không ẻo lả, làm dáng hay khoe hiểu biết, không nệ cổ, thờ cổ mà mạnh khỏe, tự tin, bộc trực khi thực hành nghệ thuật.

Không chơi đồ cổ, hay sùng kính quá khứ đã được thanh lọc, họ gần gũi với các họa sĩ đương đại khắp nơi nơi. Thông điệp của họ hít thở cả khói bụi của ngày hôm nay.

Triển lãm sắp đặt Thư pháp mang tên “Vô ngôn” của nhóm Thư pháp Tiền Vệ sẽ diễn ra tại Art Việt Nam Gallery (số 7 Nguyễn Khắc Nhu, Hà Nội) sẽ diễn ra từ 4/ 2 đến 5/3 nhân dịp Tết Canh Dần. Các tác giả tham gia gồm: Lê Quốc Việt, Nguyễn Quang Thắng, Nguyễn Đức Dũng, Phạm Văn Tuấn và Trần Trọng Dương.

Nguyễn Quân